Τι Κάνουμε

Ο Άγιος Στέφανος είναι ορεινό χωρίο, παλιότερα ανήκε στην Επαρχία Σητείας, ενώ διοικητικά σήμερα ανήκει στον δήμο Ιεράπετρας. Βρίσκεται στις νότιες πλαγιές του όρους της Θρυπτής, που είναι ενταγμένο στο ευρωπαϊκό δίκτυο ΝΑΤΟΥΡΑ 2000. Απέχει 30 χιλιόμετρα από την Ιεράπετρα όσο και από την Σητεία.

Χτισμένος στα 453 μ. υψόμετρο ο γραφικός οικισμός του Αγίου Στεφάνου αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της ορεινής κουλτούρας του Κρητικού λαού. Η προνομιακή του θέση προσφέρει μοναδική θέα στο Λιβυκό Πέλαγος, ενώ σε απόσταση μικρότερη των έξι χιλιομέτρων κάτοικοι και επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν τις όμορφες παραλίες του Μακρύ Γιαλού.

Το σημερινό του όνομα το οφείλει στον εντυπωσιακό ιερό ναό του Αγίου Στεφάνου, ο οποίος διακρίνεται για την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, τον εσωτερικό αλλά και τον εξωτερικό διάκοσμό του. Αυτός είναι και το κύριο σημείο αναφοράς του χωριού, με την μικρή πλατεία στο πλάι του να συγκεντρώνει στα καφενεία της τους κατοίκους του χωριού. Ο Άγιος Στέφανος ξεχωρίζει για την πυκνή του δόμηση και τα δαιδαλώδη πλακόστρωτα σοκάκια του. Εντυπωσιακό είναι το Κιμέρι, η αναπαλαιωμένη πηγή του χωριού με την χαρακτηριστική καμάρα της, στις γούρνες της οποίας οι γυναίκες έπλεναν τα ρούχα τους τις εποχές που το νερό δεν είχε φτάσει ακόμα στα σπίτια του οικισμού.

Πάνω στον δύσβατο και απόκρημνο λόφο στην κορυφή του χωριού, δέσποζε κάποτε ο «Κάστελος» ή«Φορτέτσα». Ένα ενετικό φρούριο το οποίο πιστεύεται πως έχει χτιστεί στα θεμέλια ακρόπολης, πιθανότατα των γεωμετρικών χρόνων.

Τα καφενεία της περιοχής φιλοξενούν κάθε λογής εκδηλώσεις από ανταλλακτικά παζάρια την ημέρα μέχρι βραδιές εκμάθησης λύρας και μπουζουκιού για τους ξένους της περιοχής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί κάτοικος που είναι από το Βέλγιο, ο οποίος αφού ταξίδεψε ψάχνοντας ολόκληρη την Κρήτη, κατέληξε να μείνει μόνιμα στον Άγιο Στέφανο για να στήσει το δικό του μικρό αστεροσκοπείο, στο οποίο ο καθένας πλέον μπορεί να απολαύσει τον έναστρο ουρανό καθ’ όλη την διάρκεια του χρόνου.

Το Ορεινό ονομάζεται έτσι λόγω της ορεινής τοποθεσίας του. Οι ντόπιοι το προφέρουν Ορνό. Λέγεται ότι ίσως έχει πάρει την ονομασία του και από τα πολλά Όρνεα που φωλιάζουν στην περιοχή. Το Όρνιο, είναι είδος αετού που προστατεύεται, διότι απειλείται με εξαφάνιση. Στην απογραφή των Ενετών του 1583, το χωριό, αναφέρονταν ως Orno και είχε 217 κατοίκους. Ο Άγγλος αρχαιολόγος Evans, αναφέρει την ύπαρξη αρχαίων λειψάνων στις τοποθεσίες Λενικά και Σκάφη. Υπάρχει τοπωνύμιο Σολωμός ίσως από οικογένεια Σολωμών που υπήρχε εκεί και ερείπια παλιού πύργου. Στον παλαιοχριστιανικό ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος υπήρχε επιγραφή «Αφίχθη ενταύθα στρατηγός Βυζαντίου».

Το χωριό είναι γεμάτο πηγές, νερά και δάση, όπου συναντάμε ένα από τα πιο ορμητικά ποτάμια της Κρήτης. Οι πηγές του βρίσκονται ψηλά στο οροπέδιο Αμπέλια στις πλαγιές της Θρυπτής και της Παπούρας. Σχηματίζουν σύντομα ποτάμι, το οποίο αφού διασχίσει την πλατεία του χωριού, εισχωρεί στο άγριο Φαράγγι του Ορεινού. Το ποτάμι συνεχίζει τη ροή του για να δημιουργήσει σε χαμηλότερο σημείο το κυρίως πεζοπορικό τμήμα του, το Φαράγγι των Κόκκινων Πεταλούδων που βγαίνει στον Κουτσουρά μετά από 3-4 ώρες πορείας. Παρά το γεγονός ότι υπέστη μεγάλες καταστροφές από πυρκαγιά το 1993, η βλάστηση είναι ακόμη έντονη και το φαράγγι εξακολουθεί να αποτελεί έναν πνεύμονα πρασίνου. Το Φαράγγι των Κόκκινων Πεταλούδων είναι πολύ εύκολα προσπελάσιμο, καλά σηματοδοτημένο και με εμφανέστατο μονοπάτι, το οποίο ξεκινάει ουσιαστικά από τον Βυζαντινό ναό του Χριστού. Κατά τους χειμερινούς και ανοιξιάτικους μήνες λόγω του πρασίνου, των νερών, λιμνών και καταρρακτών που δημιουργεί, είναι ένας τόπος μοναδικής ομορφιάς. Κατά τους θερινούς μήνες, λόγω του ότι ένα μεγάλο κομμάτι του είναι εκτεθειμένο στον ήλιο, γίνεται δυσκολότερο και χρειάζεται κάποιος να κρατάει αρκετό νερό και καπέλο. Το όνομά του οφείλεται στις κόκκινες πεταλούδες που ξεπετάγονται μέσα από τους θάμνους, αλλά δυστυχώς τα τελευταία χρόνια ο πληθυσμός τους έχει μειωθεί σημαντικά. Στη διαδρομή εκτός από τα φυσικά αξιοθέατα θα συναντήσετε και την εκκλησία του Αφέντη Χριστού και το παλιό τοιχογραφημένο εξωκλήσι του Αγίου Δημητρίου, που ανήκει στον 12ο αιώνα.

Βρίσκεται στο μέσον του Ισθμού της Ιεράπετρας σε ίση απόσταση (7κμ) από το Βόρειο και το Νότιο Κρητικό Πέλαγος. Αποτελείται από τα χωριά Επισκοπή, Κάτω και Πάνω Χωριό, Παπαδιανά και τον οικισμό της Θρυπτής.

Κατοικείται από τους νεολιθικούς χρόνους και μεγάλο μέρος της κοινότητας έχει χαρακτηρισθεί αρχαιολογικός χώρος. Το αρχαιότερο εδώλιο αρχαίας θεάς (5.700 πΧ) έχει βρεθεί κοντά στο Κάτω Χωριό και βρίσκεται σήμερα στο μουσείο του Ηρακλείου.

Σε όλες τις ιστορικές περιόδους τα χωριά έπαιξαν σημαντικό ρόλο και λόγω της στρατηγικής τους θέσης (στις πύλες της πόλης της Ιεράπετρας από Βορρά) αλλά και χάρη στην αναπτυγμένη αγροτική οικονομία. Διασώζεται το τουρκικό κάστρο της Καζάρμας (= στρατόπεδο) στην Επισκοπή καθώς και το πολυβολείο των Ιταλών στην είσοδο του Κάτω Χωριού. Είναι εμφανή επίσης, σε πολλά πετρόχτιστα κτίρια τα αρχιτεκτονικά στοιχεία της Ενετικής περιόδου καθώς και αυτής της Τουρκοκρατίας. Στην πλατεία της Επισκοπής η κεντρική εκκλησία ήταν η έδρα της Επισκοπής Ιεράπετρας (εξ ου και το όνομα του χωριού) και έχει κτισθεί στις αρχές του 20ου αι. στη θέση της Παναγιάς της Εφτάτρουλης (με εφτά τρούλους). Μάλιστα έχουν χρησιμοποιηθεί πολλά δομικά στοιχεία από την παλαιότερη εκκλησία. Πολύ κοντά στην πλατεία αυτήν συναντάμε την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και Αγίου Χαραλάμπους, με υπέροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο, της οποίας το αριστερό κλίτος κτίσθηκε τον 11ο αι, το υπόλοιπο τον 16ο. Όλα τα χωριά και η γύρω ύπαιθρος στολίζονται από μικρά γραφικά εκκλησάκια.

Διάσπαρτα επίσης στα χωριά διασώζονται τμήματα των παλιών ελαιοτριβείων καθώς ιδιαίτερα το Κάτω Χωριό υπήρξε σπουδαίο κεφαλοχώρι με σημαντικό πλούτο χάρη στην ανεπτυγμένη ελαιοκαλλιέργεια. Τους γύρω ελαιώνες κοσμούν υπεραιωνόβια ελαιόδεντρα ηλικίας 400 έως και 1200 ετών. Τα συναντάμε διάσπαρτα στους ελαιώνες, στις άκρες των περιβολιών και των μονοπατιών. Αρκετά από αυτά από την εποχή της Τουρκοκρατίας συγκροτούν ολόκληρους ελαιώνες.

Είναι επίσης γνωστή η περιοχή και ο οικισμός της Θρυπτής για τους αμπελώνες (από τους πιο αρχαίους στην Ευρώπη) με την ντόπια ποικιλία “λιάτικο”. Στην Θρυπτή ακόμα και σήμερα διασώζονται μερικά από τα παλιά μετόχια (μαγατζέδες στην τοπική διάλεκτο) των κατοίκων όπου οι χωριανοί πηγαίνανε να μείνουν τους καλοκαιρινούς μήνες.

Υπάρχουν επίσης αρκετές πηγές που τρέχουν όλο τον χρόνο όπως για παράδειγμα στο Κάτω Χωριό με την κεντρική βρύση που κτίσθηκε το 1903, στις πηγές του Κεφαλοβρυσίου στο Πάνω Χωριό, στην Θρυπτή.

Σήμερα η αστυφιλία έχει πλήξει τα χωριά με συνέπεια να διαμένουν περίπου 500 κάτοικοι από τους 1000 και πλέον ενώ και η ελαιοκαλλιέργεια φθίνει. Είναι χαρακτηριστικό ότι την δεκαετία 60-70 το δημοτικό σχολείο του Κάτω Χωριού είχε πάνω από 300 μαθητές και σήμερα έχει λιγότερους από 50. Τα τελευταία χρόνια πολλά παλαιά πετρόχτιστα σπίτια ανακαινίζονται, από Δυτικοευρωπαίους πολίτες που επιλέγουν την περιοχή είτε για διακοπές είτε για μόνιμη διαμονή.

Η περιοχή προσφέρεται για επισκέψεις και ήσυχη διαμονή, φαγητό στις κεντρικές πλατείες των χωριών, για περιδιάβαση στα γραφικά σοκάκια, για γνωριμία με την αγροτική ζωή και τα κρητικά προϊόντα, για φυσιολατρικές διαδρομές όπως για παράδειγμα προς το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία στο Κάτω Χωριό, στο Πάνω Χωριό και στις πηγές του Κεφαλοβρυσίου, στον οικισμό της Θρυπτής.

Το Καβούσι, είναι χωριό του Δήμου Ιεράπετρας, με πληθυσμό 550 κατοίκους. Πιθανόν το όνομά του προέρχεται από τα «καβούσια» που ήταν μικρές λακκούβες με νερό, από τις οποίες μοιράζονταν οι κάτοικοι το νερό για τις βασικές ανάγκες της επιβίωσής τους. Σήμερα το χωριό έχει άφθονα νερά, από πήγες των βουνών αλλά και από γεωτρήσεις.

Είναι χτισμένο στους πρόποδες του όρους «Καψάς» βόρεια του ορεινού όγκου της Θρυπτής, σε υψόμετρο 140 μ., ενώ απέχει 3,5 km από τη θάλασσα.

Έχει τοποθεσίες σπάνιας φυσικής ομορφιάς και αρχαιολογικούς χώρους με τεράστιο αρχαιολογικό ενδιαφέρον, όπως: η Ακρόπολη του Αζοριά, το Πλάι του Κάστρου, ο Βρόντος, το μινωικό νησί «Ψείρα», το Χρυσοκάμινο και άλλα 113 συνολικά σημεία. Έχει επίσης 8 βυζαντινές, αγιογραφημένες εκκλησίες μεγάλου ενδιαφέροντος. Κορυφαίο σημείο αναφοράς του είναι η Αρχαία Ελιά του Αζοριά, το μεγαλύτερο γνωστό μονόκορμο ελαιόδεντρο παγκοσμίως, πιθανώς και το αρχαιότερο. Είναι η μοναδική επίσημα κηρυγμένη ως μνημειακή ελιά (ΦΕΚ 3912/25-10-2019) και προσελκύει καθημερινά εκατοντάδες επισκεπτών.

Προϊόντα της περιοχής είναι το λάδι, τα αρωματικά βότανα, κηπευτικά και αμπέλια.

Το όνομα Χριστός, ο μύθος αναφέρει ότι προέρχεται από μια εικόνα του Χριστού, που βρέθηκε εκεί. Λέγεται ότι κάτι λαμπύριζε στο βουνό και ανέβηκαν από τον Μύρτο για να δουν τι συμβαίνει και εκεί που ήταν η λάμψη, βρέθηκε η εικόνα του Χριστού. Το Σελάκανο πήρε την ονομασία του, μάλλον από την φυσική του θέση (σέλα) ανάμεσα στα βουνά.

Χωριό χτισμένο στα 550 μέτρα υψόμετρο, στην κυριολεξία συγκρατιέται από ένα βράχο. Τόπος με πολλά νερά, με ένα πανέμορφο και το μεγαλύτερο πευκοδάσος της Κρήτης. Δεν είναι υπερβολή αν πούμε ότι είναι ο μελισσόκηπος της Κρήτης, φιλοξενώντας κάθε χρόνο πάνω από 130.000 κυψέλες μελισσών από κάθε γωνία του νησιού.

Οι παλιοί άνθρωποι ήξεραν καλά την δύναμη της φύσης. Καλοί χτίστες της πέτρας, εκμεταλλεύτηκαν την δύναμη του νερού και με νερόμυλους έκαναν διάφορες εργασίες. Στέκουν ακόμη εκεί τα απομεινάρια τους. Το κοιμητήριο και το ελαιουργείο του χωριού είναι μνημεία που τα θαυμάζει κάποιος για την αρχιτεκτονική τους.

Κτηνοτροφία, μελισσοκομία, καλλιέργειες, λάδι. Ο τόπος ήταν και είναι αυτάρκης. Παλιές ιστορίες που ακούς από τους ντόπιους, ήταν το ότι στα παλιά χρόνια, όλες οι αγορές γίνονταν με μονάδα μέτρησης το ελαιόλαδο και την οκά! Όχι το νόμισμα, τότε την δραχμή.

Η περιοχή έβγαζε και βγάζει από τα καλύτερα σε ποιότητα λάδια γύρω στους 500 τόνους κάθε σεζόν. Τα φασολάκια του Σελάκανου επίσης ξακουστά. Το Σελάκανο, είναι μια φυσική κοιλάδα, στην Νότια Δίκτυ, στους πρόποδες των Λασιθιώτικων βουνών, στα 900μ υψόμετρο. Ένας παράδεισος επί της γης, για όσους κατάφεραν να ζήσουν εκεί έστω και λίγο! Η περιοχή όλη είναι ενταγμένη στο Διευρωπαϊκό δίκτυο ΦΥΣΗ (NATURA) 2000.

Εγκαταλελειμμένο, από την φροντίδα της πολιτείας και απροστάτευτο στον ανθρώπινο παράγοντα.

Στην τοπική κοινότητα υπάρχουν αρκετά αρχαία ελαιόδεντρα άνω των 1000 και ακόμη και άνω των 2000 ετών που μαρτυρούν μέρος της ιστορία του τόπου. Επίσης αρχαίες βελανιδιές, ηλικίας 800- 1800 ετών, έχουν καταγράφει και σημανθεί στον δρόμο προς το Σελάκανο.

Η φυσική του ομορφιά, μοναδική. Η Χλωρίδα του επίσης. Ένας τόπος ιδανικός για να μάθουν οι νέοι και να θυμηθούν οι μεγαλύτεροι όλες τις εργασίες που έκαναν παλαιότερα οι άνθρωποι και ζούσαν μια υπέροχη ζωή παρέα με την φύση.

Αυτή την περιοχή διανύει ένα από τα πολιτιστικά μας μονοπάτια. Μέσα από την διαδρομή αυτή, ο επισκέπτης θα έλθει σε επαφή με υπεραιωνόβιες ελιές, φυσικά τοπία μοναδικού κάλλους, τους ανθρώπους της περιοχής και τις παραδόσεις τους, ενώ θα γευθεί τα ντόπια προϊόντα που κάνουν την κρητική διατροφή απαράμιλλη και ζωογόνα.

Ο Μύρτος είναι ένα από τα στολίδια της Κρήτης, είναι ένα γραφικό παραθαλάσσιο χωριό στην νοτιοανατολική Κρήτη και απέχει 14 χιλιόμετρα από την Ιεράπετρα.

Ο Μύρτος που έχει πληθυσμό περίπου 500 κατοίκους σήμερα, με βάση την εντοιχισμένη πέτρινη πινακίδα που υπάρχει στο πρώτο σπίτι που κτίστηκε, αυτό του καπετάν Γιάννη Δασκαλάκη του Φασουλά, ιδρύθηκε το 1890. Οι περισσότεροι κάτοικοι προέρχονται από τα ορεινά χωριά, αλλά κυρίως από τα Γδόχια. Τότε οι κάτοικοι ζούσαν στα ορεινά φοβούμενοι τους πειρατές που συχνά έκαναν επιδρομές για ληστείες και ανεφοδιασμό. Κοντά στο χωριό υπάρχουν πολλά αρχαιολογικά ευρήματα, δείγμα του ότι η περιοχή διαχρονικά κατοικούνταν από Μινωΐτες, Ρωμαίους κλπ. Στην ανατολική είσοδο του Μύρτου συναντά ο επισκέπτης τον αρχαιολογικό χώρο Πύργου Κορυφή (2200-1450 π.Χ.) ενώ στην δυτική έξοδο υπάρχουν τα ερείπια μιας Ρωμαϊκής έπαυλης. Δυτικά και στα 3,5 χιλιόμετρα βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος Φούρνος (2800-2200 π.Χ.). Υπάρχει μικρή αρχαιολογική και λαογραφική συλλογή με είσοδο από τον προαύλιο χώρο της πολύ παλιάς εκκλησίας του Αγίου Αντωνίου(1853). Στο ανατολικό άκρο του χωριού είναι οι εκβολές του ποταμού (φέρει διάφορες ονομασίες όπως Κρύος ποταμός, Σαραντάπηγος, Σαραντάπηχος κλπ.) που είναι προστατευόμενη περιοχή ενταγμένη στο δίκτυο των μικρών υγροτόπων της Ελλάδας. Στα 2 χιλιόμετρα από τις εκβολές είναι κατασκευασμένο από το 1889 ένα 3τοξο πέτρινο γεφύρι, απαράμιλλης ομορφιάς.

Οι σύγχρονοι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία και τον τουρισμό. Παράγεται εξαιρετικό ελαιόλαδο από τις πολλές αιωνόβιες ελιές που υπάρχουν, ενώ εκπληκτικής νοστιμιάς και ποιότητας είναι τα πορτοκάλια, τα μανταρίνια, τα λεμόνια καθώς και τα μούσμουλα, από τον κάμπο- κόσμημα του χωριού. Ο Μύρτος έχει φανατικούς φίλους που έρχονται κάθε χρόνο για διακοπές, απολαμβάνοντας ένα υπέροχο κλίμα με ήπιο χειμώνα και καλοκαίρι. Η απέραντη παραλία του με την μαύρη άμμο, φιλοξενεί κάθε χρόνο πολλούς επισκέπτες, ενώ στα ταβερνάκια που υπάρχουν είτε στον παραλιακό πεζόδρομο, είτε στα μικρά δρομάκια απολαμβάνουν όλοι τις υπέροχες κρητικές γεύσεις, υπό τους ήχους, χαμηλής έντασης, ζωντανής μουσικής!